Bahasa Melayu.

1.0 PENDAHULUAN

Perkataan tatabahasa seperti yang digunakan oleh beberapa orang ahli tatabahasa Melayu moden seperti Daud Baharum dan Li Chuan Siu (1964), Asmah Hj Omar (1968,1972), Lufti Abas (1972), Asraf (1974), Nik Safiah Karim dan Zaharah Buang (1970) adalah sama seperti yang dimengertikan oleh ahli – ahli tatabahasa tradisional yang menyebutnya sebagai nahu. Kedua – dua istilah ‘nahu’ dan ‘tatabahasa’ ini, dalam bahasa Inggeris dinamakan grammar.

Walau apapun pengertian yang diberi, kita tetap memahamkan bahawa tatabahasa atau nahu itu adalah satu bidang yang menerangkan peraturan – peraturan penggabungan kata – kata untuk menimbulkan bunyi dan ayat dengan menggunakan formula dan peraturan – peraturan tertentu.

Walaupun tatabahasa itu tidak merupakan satu mata pelajaran yang diajar secara formal tetapi aspek ini adalah sangat penting dalam pengajaran dan pembelajaran. Pengajaran tatabahasa bertujuan menentukan samada sesuatu ayat itu betul atau tidak mengikut peraturan tatabahasa atau resam bahasa itu. Selain daripada itu pengajaran tatabahasa ini penting kepada pelajar dalam peperiksaan kerana soalan – soalannya terkandung juga tatabahasa. Pengajaran tatabahasa ini juga penting dan berguna kepada orang – orang dewasa atau pelajar – pelajar pada peringkat tinggi, terutama bangsa asing, disebabkan mereka lebih suka belajar menerusi undang – undang atau peraturan – peraturan yang tertentu.

Pengajaran tatabahasa biasanya diajarkan secara tidak langsung. Aspek – aspek yang hendak diajarkan itu biasanya ditemui ketika guru menyampaikan pelajaran dalam bacaan, puisi atau  karangan. Segala penerangan atau penjelasan dilakukan dengan bantuan contoh – contoh daripada bahan – bahan tatabahasa itu dalam situasi yang sesuai. Murid – murid diberi latihan dalam bentuk latih tubi untuk menguasai kemahiran tatabahasa yang diajar.

Walaupun pengajaran tatabahasa di sekolah tidak digalakkan diajar secara berasingan, guru – guru masih boleh mengajar dengan memberikan tumpuan khusus kepadanya. Ia disampaikan sebagai satu mata pelajaran yang khusus dalam satu – satu waktu tertentu. Walaupun begitu kemahiran – kemahiran lain seperti membaca dan menulis harus dijalankan serentak iaitu digabungjalinkan  dengan pengajaran tatabahasa itu.

 

2.0 KONSEP TATABAHASA

Tatabahasa sering dianggap orang sebagai subjek membosankan dan menakutkan kerana kononnya tatabahasa terdiri daripada rumus – rumus bahasa seperti subjek matematik. Tatabahasa ialah bahagian yang penting dalam kehidupan kita. Oleh itu pengajaran tatabahasa tidak boleh diajarkan secara terasing, melainkan hendaklah diajarkan dengan strategi penggabungjalinan dan penyerapan. Dalam strategi tersebut perancangan yang rapi dan pemilihan bahan perlu dibuat untuk menunjukkan konteks yang sesuai bagi unsur – unsur tatabahasa yang hendak diajar. Dalam pengajaran di bilik darjah pula, guru perlu melaksanakan pelbagai teknik dan aktiviti yang dapat merangsang murid seterusnya membantu murid menguasai tatabahasa tanpa rasa tertekan atau terpaksa.

Secara umumnya, tatabahasa bahasa Melayu mencakupi dua bidang iaitu ;

·         Bidang Morfologi

·         Bidang sintaksis

2.1 Bidang Morfologi

Morfologi ialah bidang ilmu bahasa yang mengkaji struktur, bentuk dan penggolong kata. Struktur kata bermaksud susunan bunyi ujaran atau lambang yang menjadi unit tatabahasa yang bermakna. Bentuk kata pula ialah rupa unit tatabahasa samada bentuk tunggal atau hasil daripada proses pengimbuhan, pemajmukan dan penggandaan. Penggolongan kata pula ialah proses menjeniskan perkataan berdasarkan keserupaan bentuk dan latar fungsi dengan anggota lain dalam golongan yang sama.

                        2.1.1 Ayat penyata

                                    * Ayat transitif

                                    * Ayat intransitif

                                    * Ayat aktif

                                    * Ayat pasif

                                    * Ayat nafi

                                    * Ayat songsang

                                    * Ayat inti

                                    * Ayat gabungan

                        2.1.2 Ayat perintah

                        2.1.3 Ayat Tanya

                        2.1.4 Ayat seru

2.2 Bidang sintaksis

Sintaksis merupakan satu bidang bahasa atau cabang ilmu bahasa yang tugasnya mengkaji rumus – rumus yang menerbitkan ayat – ayat gramatis sesuatau bahasa ( bentuk , struktur dan binaan atau konstruksi ayat ). Sintaksis bukan sahaja mengkaji proses pembinaan ayat tetapi juga hukum – hukum yang menentukan bagaimana perkataan disusun dalam ayat.

            2.2 Golongan kata

                        2.2.1 Kata nama

                                    * Kata ganti nama

                        2.2.2 Kata kerja

                        2.2.3 Kata sifat

                        2.2.4 Kata tugas

                                    * Kata hubung

                                    * Kata keterangan

                                    * Kata sendi

            2.3 Pembentukan kata

                        2.3.1 Imbuhan kata nama

                        2.3.2 Imbuhan kata kerja

                        2.3.3 Istilah pinjaman

            2.4 Lain – lain

                        2.4.1 Kata bilangan

                        2.4.2 Kata istilah

                        2.4.3 Penjodoh bilangan

                        2.4.4 Bentuk jamak

                        2.4.5 Hukum D-M

                                               

3.0 ANALISIS KESALAHAN PENGGUNAAN TATABAHASA OLEH MURID DI DALAM BILIK DARJAH

Kesalahan tatabahasa memberi maksud penggunaan semua bentuk kesalahan bahasa yang melanggar peraturan bahasa samada ejaan, perkataan atau susunan frasa serta ayat dalam pembinaan ayat yang gramatis. Kesalahan ini melibatkan kesalahan hukum tatabahasa.

            i. Kesalahan dalam penggunaan Kata Ganti Diri

Kata Ganti Diri ialah kata yang digunakan untuk menunjukkan diri orang tertentu iaitu diri orang pertama, diri orang kedua dan diri orang ketiga.

            a) Kata Ganti Diri orang pertama – saya, aku, beta, daku, patik, kami, kita dan hamba.

            b) Kata Ganti Diri orang kedua – anda, engkau, awak, kamu, kalian, tuanku, dan dikau.

            c) Kata Ganti Diri orang ketiga – ia, dia, mereka, baginda, beliau dan –nya.

Di antara kata – kata ganti diri ini, ada yang membawa maksud tunggal ( satu ) dan ada yang membawa maksud jamak ( lebih daripada satu). Setiap kata ganti diri mempunyai tugas atau fungsi yang berlainan.

            Contoh kesalahan

            Beliau ditangkap kerana mencuri. ( salah )

            Dia ditangkap kerana mencuri. ( betul )

Analisis

Kata ‘beliau’ hanya boleh digunakan khusus untuk orang yang dihormati seperti ibu bapa, pegawai, menteri dan sebagainya.

            ii. Kesalahan dalam penggunaan kata sendi

Kata sendi ialah kata yang letaknya di hadapan frasa nama. Kata sendi bertugas untuk menghubungkan frasa nama dengan kata – kata atau frasa – frasa lain dalam ayat.

Contoh kata sendi ialah di, ke, dari, pada, kepada, daripada, dalam, akan, bagi, untuk, hingga, sampai, seperti, oleh, dengan, bagai, demi, sejak, terhadap, antara.

            Contoh kesalahan

            Dia berlari daripada rumah ke kedai. ( salah )

            Dia berlari dari rumah ke kedai. ( betul )

Analisis

Kata sendi ‘dari’ digunakan dalam hal yang ada hubungan dengan masa, tempat dan arah. Manakala kata sendi ‘daripada’ digunakan untuk hal – hal yang lebih umum, seperti untuk orang, perbandingan, asal kejadian, benda abstrak, pertentangan dan menunjukkan keanggotaan.

            iii. Kesalahan dalam penggunaan Kata Penguat

Kata penguat seperti amat, sungguh dan sangat terbahagi kepada tiga, iaitu kata penguat bebas, kata penguat hadapan dan kata penguat belakang.

a) Kata penguat bebas

    Kata penguat bebas ini boleh hadir sebelum atau selepas kata adjektif.

Contohnya : 1. Pemandangan di tepi pantai itu sangat indah.

                    2. Pemandangan di tepi pantai itu indah sangat.          

b) Kata penguat hadapan.

    Kata penguat hadapan ini terletak di hadapan kata adjektif.

    Contohnya : 1. Harga batu permata itu paling mahal.

                        2. Pokok di belakang rumah saya terlalu tinggi.

c) Kata penguat belakang.

    Kata penguat ini terletak di belakang kata adjektif.

    Contohnya : 1. Indah nian puteri bunian.

                        2. Lambat benar bas itu sampai.

            Contoh kesalahan

            Mumia paling awal sekali diawet adalah pada 35 000 Sebelum Masihi. ( salah )

            Mumia paling awal diawet adalah pada 35 000 Sebelum Masihi. ( betul )

            Mumia awal sekali diawet adalah pada 35 000 Sebelum Masihi. ( betul )

Analisis

Kata penguat ‘paling’ dan ‘sekali’ tidak boleh diletakkan bersama di hadapan dan di belakang kata adjektif secara serentak kerana berunsur lewah dan menunjukkan darjah penghabisan. Misalnya, apabila suatu kata adjektif itu telah menggunakan imbuhan ‘ter’, maka kata penguat sekali dan paling tidak perlu lagi.

            iv. Kesalahan dalam penggunaan kata nafi

Kata nafi’ tidak’ digunakan untuk penafian dalam frasa kerja dan frasa adjektif.

Contohnya : tidak berusaha, tidak manis, tidak tinggi, tidak kaya

Kata nafi ‘bukan’ digunakan untuk penafian dalam frasa nama dan frasa sendi nama.

Contohnya : bukan di Subang, bukan kakak, bukan dari Kuantan, bukan ke Ipoh

            Contoh kesalahan

            Sani tidak ke Perlis tetapi ke Kedah. ( salah )

            Sani bukan ke Perlis tetapi ke Kedah. ( betul )

            Rumah itu bukan besar. ( salah )

            Rumah itu tidak besar. ( betul )

Analisis

Kata nafi ‘bukan’ tidak boleh digunakan bersama kata adjektif atau kata kerja menjadi predikat ayat. Kata nafi ‘bukan’ hanya boleh digunakan di hadapan frasa kerja dan frasa adjektif apabila digunakan untuk mendukung maksud pertentangan maklumat. Contohnya :  

            Dia bukan hendak bekerja tetapi hendak bermain sahaja. ( frasa kerja )

            Dia bukan sahaja cantik, malah pintar juga. ( frasa adjektif )

                                                                       

PENUTUP

Dalam hal pengajaran tatabahasa, penekanan kepada penguasaan rumus – rumus tatabahasa menjadikan guru alpa menerapkannya dalam konteks penggunaan yang wajar dan sesuai. Kebanyakan daripada kita sering memandang remeh akan ketepatan bahasa daripada segi rumus tatabahasa kerana lebih taksub kepada penguasaan aspek komunikatif bahasa. Kesannya kepada murid akan gagal atau kurang berjaya menjadikan tatabahasa sesuatu yang bermakna dalam kehidupan mereka. Barangkali pula murid mungkin boleh mengaitkan bahasa dengan kehidupan sehari – hari tetapi kurang berkeupayaan mendisiplinkan diri daripada segi penggunaan bahasa yang gramatis dan bersistem.

Kalangan guru terutama guru bahasa mempunyai impian mencipta dan menemukan kaedah pengajaran tatabahasa yang dapat mengukuhkan ketrampilan bahasa murid daripada segi sistem bahasa dan juga pragmatiknya. Kita selalu berharap melahirkan murid yang mampu menguasai rumus – rumus tatabahasa secara sedar dan sekaligus dapat menggunakannya untuk komunikasi dengan pengertian yang luas, bukan sekadar komunikasi biasa yang ditandai oleh laras “bahasa terhad” ( restricted code ) bahkan komunikasi canggih yang ditandai oleh laras “bahasa terbina” (elaborated code). Dalam konteks memenuhi peranan bahasa sebagai wahana pembinaan tamadun, ketrampilan bahasa yang sewajarnya dimiliki ialah yang dapat memenuhi keperluan asas hingga menjadi wadah pemikirn, ilmu dan budaya tinggi.

Fungsi dan Kepentingan Bahasa Melayu

2.0 FUNGSI BAHASA MELAYU SEBAGAI BAHASA PENGANTAR DI SEKOLAH

2.1 Bahasa Melayu Sebagai Bahasa Perpaduan Kaum

Kepelbagaian fungsi bahasa Melayu ini turut mempunyai kepentingannya yang tersendiri di mana  bahasa Melayu amat penting dalam menyatupadukan kaum – kaum di Malaysia. Bahasa Melayu yang dijadikan sebagai bahasa kebangsaan dan menjadi bahasa rasmi negara, menunjukkan bahawa terdapat semangat 1Malaysia yang ditonjolkan di situ. Menurut kata Menteri Penerangan, Komunikasi dan kebudayaan, Datuk Seri Dr Rais Yatim, tiada bahasa lain di Malaysia yang mampu menyatupadukan seluruh rakyat negara ini. Hal ini kerana, bahasa Melayu merupakan bahasa yang paling mudah untuk difahami oleh semua lapisan masyarakat dan majoriti penduduk di negara ini adalah bangsa Melayu, iaitu melebihi lima puluh peratus daripada kaum – kaum yang lain dan bahasa Melayu telah digunakan sejak dari awal lagi iaitu sebelum kedatangan kaum Cina dan India di Tanah Melayu. Apabila Tanah Melayu didatangi kaum Cina dan India, bahasa Melayu memainkan peranan sebagai bahasa perpaduan. Kaum Cina dan India ini bersedia menggunakan bahasa Melayu sebagai bahasa perpaduan antara pelbagai kaum.

Kenyataan ini dapat dilihat dalam konteks sekolah wawasan di mana di bawah satu bumbung yang sama guru – guru  dan murid – murid dapat mewujudkan dan memelihara perpaduan kaum dengan menggunakan bahasa Melayu. Bahasa Melayu boleh dijadikan alat untuk menyatupadukan rakyat yang berbilang kaum dengan menggunakan satu bahasa yang sama seterusnya diharapkan ia dapat membangunkan negara. Pelbagai kaum menggunakan satu bahasa yang mudah untuk difahami oleh semua orang, kita dapat menyampaikan maksud sesuatu perkara kepada orang lain dengan berkesan. Selain daripada itu, bahasa Melayu juga merupakan agen perpaduan negara di mana, untuk merealisasikannya, Penyata Razak dijadikan sebagai asas Ordinan Pelajar 1957. Menurut penyata itu, bahasa dan pendidikan dapat digunakan sebagai alat untuk meningkatkan persefahaman perpaduan kebangsaan  antara penduduk  berbilang kaum. Perpaduan di negara ini amat penting bagi mempertahankan keamanan dan kesejahteraan negara.

Mereka menerima bahawa bahasa Melayu patut dipelajari oleh semua kaum agar mereka dapat berkomunikasi dengan baik antara satu sama lain. Bahasa Melayu telah bertindak sebagai alat yang menghubungkan penutur – penutur daripada berbagai – bagai bangsa dan berupaya untuk menyatupadukan bangsa yang dikenal sebagai bangsa Malaysia.

            2.2 Bahasa Melayu Sebagai Bahasa Komunikasi

Komunikasi bermaksud perhubungan di antara orang dengan orang atau antara organisasi dengan organisasi, dengan menggunakan bahasa atau isyarat. Komunikasi ini boleh berbentuk lisan atau tulisan dalam erti kata yang tradisional. Bahasa ialah alat komunikasi yang menjadi media bagi seseorang untuk berhubung antara satu sama lain, melahirkan perasaan, fikiran, kehendak dan sebagainya. Malahan bahasa juga merupakan satu media untuk menguasai sesuatu bidang pengetahuan supaya memperoleh kecekapan dan kemahiran belajar dan mengajar iaitu menerima dan menyampaikan ilmu pengetahuan. Seseorang boleh meluaskan pemikiran dan pengetahuan serta membolehkannya menjadi sebahagian daripada ahli masyarakatnya.

Bahasa Melayu sebagai bahasa komunikasi di peringkat sekolah menunjukkan bahasa itu digunakan untuk berkomunikasi di antara guru dengan guru, guru dengan murid, murid dengan murid dan guru dengan penjaga atau ibubapa. Komunikasi banyak hala ini dengan menggunakan bahasa Melayu sebagai perantaraan untuk menyatakan cadangan dan pandangan serta perkongsian idea, permasalahan dalam pendidikan mahupun interaksi harmoni dengan masyarakat setempat.

            2.3 Bahasa Melayu Sebagai Bahasa Dalam Pengajaran dan Pembelajaran

Dalam proses pengajaran dan pembelajaran dalam apa jua mata pelajaran, kita tidak dapat melepaskan diri daripada menggunakan bahasa. Oleh sebab itulah dikatakan, “bahasa merentasi kurikulum” kerana bahasa merangkumi seluruh bidang pelajaran dalam sistem pendidikan, baik pendidikan secara formal mahupun tidak formal. Ini bermakna apa juga pelajaran yang disampaikan guru kepada murid ialah yang melalui perantaraan bahasa. Berkesan atau tidaknya proses pengajaran dan pembelajaran bergantung kepada tingkat penguasaan bahasa yang membolehkan seseorang itu menguasai proses itu.

Maka sudah pastilah menjadi satu perkara yang biasa apabila kita dapati guru – guru akan menggunakan bahasa Melayu dalam proses pengajaran dan pembelajaran di dalam bilik darjah. Hatta berada dalam lingkungan sekolah kebangsaan mahupun sekolah jenis kebangsaan, guru dan murid menggunakan bahasa Melayu sebagai medium bahasa yang digunakan dalam pengajaran dan pembelajaran, lebih – lebih lagi ketika sesi pengajaran mata pelajaran Bahasa Melayu.

3.0 KEPENTINGAN BAHASA MELAYU DALAM SISTEM PENDIDIKAN

            3.1 Bahasa Melayu sebagai bahasa ilmu/akademik

Faktor globalisasi dan kepelbagaian seringkali memaksa kita memilih satu – satu bahasa sebagai bahasa antarabangsa sekaligus diangkat sebagai bahasa ilmu. Jika diteliti dan diperhalusi, faktor globalisasi dan kepelbagaian juga sebenarnya memberi ruang kepada bahasa Melayu menjadi bahasa ilmu yang penting dalam konteks di Malaysia. Dengan kata lain, bahasa Melayu sebagai bahasa akademik yang lengkap dengan laras – laras bahasa untuk memperkata pelbagai hal baru dalam aneka bidang ilmu moden sebagaimana maksudnya sebagai bahasa ilmu, bahasa Melayu merupakan bahasa pengantar ilmu pengetahuan iaitu alat menyampaikan ilmu pengetahuan moden iaitu ilmu sains, teknologi, ekonomi, kejuruteraan, kedoktoran dan undang – undang.

Sebagai bahasa ilmu, bahasa Melayu mempunyai ciri keintelektualan bahasa dan kesempurnaan bahasa. Keintelektualan ini boleh dicapai melalui perbendaharaan kata dan sistem tatabahasa. Maka perancangan dan pelaksanaan bahasa baku telah dijalankan yang bertujuan meletakkan bahasa Melayu sebagai bahasa yang bertaraf tinggi dan ada keselarasan dalam penggunaannya.

Bahasa Melayu yang juga menjadi bahasa pengantar ilmu di pusat pengajian tinggi di mana ia telah dipraktikkan di Universiti Kebangsaan Malaysia dari awal penubuhan sehingga kini. Universiti tersebut telah melahirkan ratusan ribu siswazah yang menerima pendidikan dalam bahasa Melayu, mengeluarkan ratusan tesis pada peringkat ijazah sarjana dan kedoktoran juga dalam bahasa Melayu.  Malahan para profesor turut menyampaikan kuliah dalam bahasa Melayu.

Berdasarkan begitu banyak teks, kamus, majalah, istilah dan bahan – bahan bacaan dan rujukan sudah diterbitkan untuk kegunaan pelajar di pusat – pusat pengajian tinggi baik oleh Dewan Bahasa dan Pustaka mahupun penerbit swasta dan berpegang  kepada hakikat bahawa bahasa Melayu sudah mempunyai pelbagai laras bahasa, kita dengan penuh yakin menyatakan bahawa bahasa Melayu sudahpun berjaya sebagai bahasa ilmu.

                     3.2 Bahasa Melayu sebagai bahasa rasmi

Bahasa rasmi merupakan bahasa yang diberikan status sedemikian secara sah oleh sesebuah negara, negeri atau wilayah. Bahasa rasmi merupakan bahasa yang digunakan dalam situasi rasmi seperti dalam urusan pemerintahan dan pentadbiran, sistem pendidikan, urusan perdagangan dan perusahaan, kehakiman, upacara rasmi dan antarabangsa. Bagi sesetengah negara, bahasa rasmi digunakan oleh kerajaan dan pemerintah dalam dokumen rasmi kerajaan berbanding penggunaan  bahasa kebangsaan.

Dalam konteks Malaysia, khasnya sistem pendidikan, bahasa rasmi bererti pelaksanaan bahasa Melayu sebagai wahana pembinaan negara dalam semua urusan, terutama urusan pentadbiran dan dokumentasi sistem pendidikan. Ianya tergolong dalam bahasa inklusif di mana bahasa yang ditempatkan atas bahasa atau bahasa – bahasa sedia ada. Bahasa rasmi juga dianggap sebagai lambang serta simbol identiti sebuah negara merdeka. Bahasa rasmi merupakan bahasa yang dipilih untuk tujuan urusan seharian, dan fungsinya pula dapat memenuhi beberapa kegiatan di setiap peringkat dan jabatan dalam sektor pendidikan. Pegawai – pegawai pendidikan bermula dari peringkat penggubal hingga ke peringkat pelaksana menggunakan bahasa lisan bahasa Melayu sewaktu menjalankan tugas – tugas rasmi ataupun tidak rasmi. Kebanyakan daripada pegawai atau ahli akademik menggunakan bahasa Melayu ini sebagai bahasa rasmi ketika mengadakan mesyuarat, taklimat, bengkel, seminar dan sebagainya.

Begitu juga media yang digunakan dalam segala urusan surat – menyurat samada dalam dan antara jabatan termasuklah laman – laman sesawang semua penggunaan bahasa adalah bahasa Melayu. Tidak terkecuali apa – apa jua bentuk dokumen dan rekod kerajaan, undang – undang dan peraturan serta penulisan semua jenis borang urusan rasmi adalah di dalam bahasa Melayu.

            3.3 Bahasa Melayu sebagai bahasa peperiksaan

Kedudukan bahasa Melayu sebagai bahasa pengantar diperkuatkan lagi dalam sistem peperiksaan dengan menjadikan kelulusan dalam matapelajaran bahasa Melayu sebagai syarat untuk mendapatkan sijil. Bermula dengan penggubalan soalan hinggalah soalan itu ditadbir, bahasa Melayu tetap memainkan peranannya sebagai bahasa peperiksaan utama. Begitu juga bahasa Melayu menjadi syarat wajib untuk pelajar lulus dalam ujian lisan bahasa Melayu. Soalan – soalan yang disediakan bagi setiap  mata pelajaran juga menggunakan bahasa Melayu melainkan mata pelajaran – mata pelajaran tertentu seperti bahasa Inggeris, Tamil, dan Cina.

Penyata Rahman Talib telah mengesyorkan supaya Menteri Pelajaran menetapkan kelulusan dalam bahasa Melayu menjadi syarat wajib untuk kemasukan ke mana – mana skim latihan perguruan dan memilih bakal guru pelatih, keutamaan hendaklah diberi kepada calon yang mempunyai kelulusan dalam bahasa Melayu.